Εσύ τι δηλώνεις; Ελεύθερος/η ή Μόνος/η

Στην καθημερινότητά μας, οι λέξεις που χρησιμοποιούμε για να περιγράψουμε την προσωπική μας κατάσταση φέρουν βαθιές πολιτισμικές και κοινωνικές σημασίες. Ειδικά όταν μιλάμε για τη μοναξιά, συχνά γίνεται αντιληπτή ως κάτι αρνητικό, ως έλλειψη, κάτι που πρέπει να «διορθωθεί». Είναι, όμως, η μοναξιά πραγματικά μια φυσική κατάσταση του ανθρώπου ή πρόκειται για κοινωνική κατασκευή;
Η έννοια της μοναξιάς έχει βαθιά ριζωθεί στις κοινωνίες μας ως κάτι ανεπιθύμητο. Από μικρή ηλικία, μαθαίνουμε ότι η επιτυχία και η ευτυχία συνδέονται άρρηκτα με την ύπαρξη σχέσεων (ερωτικών, οικογενειακών ή φιλικών). Αν δεν έχουμε αυτά τα κοινωνικά δίκτυα, συχνά θεωρούμαστε «αποτυχημένοι» ή «ανολοκλήρωτοι». Αυτό δεν σημαίνει ότι η μοναξιά δεν έχει πραγματικές συναισθηματικές συνέπειες. Η ανθρώπινη φύση μας ωθεί να επιδιώκουμε σύνδεση και επικοινωνία. Ωστόσο, η ένταση με την οποία φοβόμαστε τη μοναξιά και η ντροπή που συχνά νιώθουμε όταν την παραδεχόμαστε, έχουν περισσότερο κοινωνικές βάσεις παρά βιολογικές.

Η Ελευθερία της Μοναχικότητας: Είμαι μόνη/ος ή είμαι ελεύθερη/ος;

Αντί να βλέπουμε τη μοναξιά αποκλειστικά ως έλλειψη, θα μπορούσαμε να την επαναπροσδιορίσουμε ως μια μορφή ελευθερίας. Η μοναξιά μπορεί να είναι μια ευκαιρία για αυτογνωσία, δημιουργικότητα και προσωπική ανάπτυξη. Όταν είμαστε μόνοι, έχουμε την ευκαιρία να ακούσουμε τις εσωτερικές μας σκέψεις, να επαναπροσδιορίσουμε τις αξίες μας και να εστιάσουμε σε αυτά που πραγματικά μας γεμίζουν.
Ωστόσο, η κοινωνία συχνά μας αναγκάζει να απολογούμαστε για τη μοναξιά μας. Οι ερωτήσεις όπως «Γιατί δεν έχεις σύντροφο;», «Είσαι καλά μόνη/ος;» ή τα βλέμματα συμπόνοιας όταν δηλώνουμε ότι δεν έχουμε σχέση, αποκαλύπτουν την κοινωνική πίεση που συνδέει την αξία μας με την ύπαρξη σχέσεων. Το να λέμε «Είμαι μόνη/ος» αντί «Είμαι ελεύθερη/ος» αντανακλά την κοινωνική πεποίθηση ότι η μοναχικότητα είναι συνώνυμη της αποτυχίας.

Μοναξιά/Ελευθερία: Ο αντίκτυπος της κοινωνικής προκατάληψης στα δύο φύλα
Σε γενικές γραμμές, μπορούμε να κατανοήσουμε το γεγονός πως η μοναξιά αποτελεί κοινωνική προκατάληψη, αν αναλογιστούμε τις ερμηνείες που δίνουμε στην υπόσταση του ατόμου, αναλόγως του φύλου του.
Πιο συγκεκριμένα, η κοινωνία τείνει να συνδέει τη γυναικεία ολοκλήρωση με τις σχέσεις, κυρίως ρομαντικές ή οικογενειακές. Το στερεότυπο ότι η γυναίκα πρέπει να βρει «τον έναν» για να νιώσει πλήρης, οδηγεί πολλές φορές σε συναισθήματα μοναξιάς ή ακόμα και ανεπάρκειας όταν είναι ανύπαντρες ή χωρίς σύντροφο. Επιπλέον, οι γυναίκες κοινωνικοποιούνται συχνά με τρόπους που δίνουν έμφαση στη συναισθηματική σύνδεση και την υποστήριξη μέσω των σχέσεων. Όταν αυτές λείπουν, μπορεί να νιώθουν ότι τους «λείπει» κάτι σημαντικό στη ζωή τους. Η πεποίθηση αυτή για τις «μόνες» γυναίκες, προκαλεί συναισθηματική πίεση λόγω της αίσθησης ότι «μένουν πίσω» ή ότι «δεν πληρούν τα πρότυπα». Αυτό μπορεί να οδηγήσει σε χαμηλή αυτοεκτίμηση ή σε βιαστικές/επιφανειακές επιλογές στις σχέσεις.
Αντίθετα, για τους άνδρες, η μοναξιά μπορεί να έχει διαφορετικό αντίκτυπο. Η κοινωνία δίνει έμφαση στην ανεξαρτησία και την αυτοδυναμία ως βασικά χαρακτηριστικά της ανδρικής ταυτότητας. Έτσι, η φράση «είμαι μόνος» μπορεί να θεωρηθεί περισσότερο ως ένδειξη ελευθερίας παρά ως έλλειψη. Ωστόσο, οι άνδρες ενδέχεται να δυσκολεύονται να εκφράσουν την ανάγκη τους για συντροφικότητα, εξαιτίας των προσδοκιών ότι «πρέπει να είναι δυνατοί» ή ότι «δεν χρειάζονται κανέναν». Αυτό μπορεί να οδηγήσει σε βαθύτερα συναισθήματα μοναξιάς, τα οποία όμως συχνά δεν εκφράζονται ανοιχτά και τείνουν να καταπιέζονται.

Η έννοια της Σχέσης ως Απόλυτης Επιτυχίας

Σε μεγάλο βαθμό, αυτός ο τρόπος σκέψης ενισχύεται από τα μέσα ενημέρωσης, τον κινηματογράφο και την ποπ κουλτούρα, που προωθούν το αφήγημα ότι η αληθινή ευτυχία έρχεται μόνο μέσα από την ερωτική ολοκλήρωση. Η ιδέα του «άλλου μας μισού» είναι βαθιά ριζωμένη στην κουλτούρα μας, αφήνοντας να εννοηθεί ότι είμαστε ελλιπείς χωρίς έναν σύντροφο.
Αυτή η αφήγηση αγνοεί το γεγονός ότι πολλοί άνθρωποι βρίσκουν βαθιά ικανοποίηση στη μοναχικότητά τους. Άλλωστε, η ευτυχία δεν είναι μια καθολική κατάσταση που επιτυγχάνεται με τον ίδιο τρόπο για όλους. Για κάποιους, η αυτονομία, η ηρεμία και η ελευθερία που συνοδεύουν τη μοναχικότητα είναι ανεκτίμητες.

Γιατί Νιώθουμε Υποχρεωμένοι να Απολογούμαστε;

Η ανάγκη να απολογούμαστε για τη μοναχικότητά μας προέρχεται από τη βαθιά επιθυμία μας για κοινωνική αποδοχή. Ζούμε σε έναν κόσμο που μας υπαγορεύει ότι η αξία μας μετριέται από το πόσο «συνδεδεμένοι» είμαστε. Το να είμαστε μόνοι – ακόμα κι αν αυτό είναι από επιλογή – ερμηνεύεται συχνά ως απόρριψη από τους άλλους.
Αλλά γιατί πρέπει να ζητάμε συγγνώμη για την κατάσταση της ζωής μας; Το να είμαστε μόνοι μπορεί να είναι ένα στάδιο αυτοπραγμάτωσης, μια περίοδος ανασύνταξης ή απλώς μια προσωπική προτίμηση. Η ανάγκη να απολογούμαστε δείχνει πόσο έντονα συνδεδεμένη είναι η κοινωνική προκατάληψη ενάντια στη μοναξιά.

Μοναξιά vs. Μοναχικότητα: Η Διάκριση που Πρέπει να Κάνουμε

Είναι σημαντικό να διαχωρίσουμε τη μοναξιά από τη μοναχικότητα. Η μοναξιά είναι ένα συναίσθημα που προκύπτει από την απουσία σύνδεσης, ενώ η μοναχικότητα μπορεί να είναι μια συνειδητή επιλογή. Η μοναξιά μπορεί να είναι επώδυνη, αλλά η μοναχικότητα μπορεί να είναι ενδυναμωτική.
Μπορούμε να είμαστε μόνοι χωρίς να είμαστε μοναχικοί, και μπορούμε να είμαστε σε σχέση και να νιώθουμε απόλυτη μοναξιά. Αυτό που πραγματικά έχει σημασία είναι η ποιότητα της σχέσης που έχουμε με τον εαυτό μας.

Η Δύναμη του «Είμαι Ελεύθερος/η»

Το να δηλώσουμε «Είμαι ελεύθερος/η» αντί «Είμαι μόνος/η» είναι μια επαναστατική πράξη. Είναι ένας τρόπος να διεκδικήσουμε την αυτονομία μας και να απαλλαγούμε από τις κοινωνικές επιταγές. Είμαι ελεύθερος/η σημαίνει ότι έχω την επιλογή να ζήσω τη ζωή μου με τον τρόπο που επιθυμώ, χωρίς να χρειάζεται να προσπαθώ να ικανοποιήσω τις προσδοκίες των άλλων.
Το να ζούμε μόνοι ή χωρίς σύντροφο δεν μας καθιστά λιγότερο ολοκληρωμένους. Αντίθετα, μας δίνει την ευκαιρία να δημιουργήσουμε τη δική μας εκδοχή της ευτυχίας, χωρίς να περιοριζόμαστε από κοινωνικά στερεότυπα.
Ίσως ήρθε η ώρα να επαναπροσδιορίσουμε τη μοναξιά ως κάτι φυσικό και αποδεκτό. Να σταματήσουμε να τη βλέπουμε ως αποτυχία και να τη θεωρούμε ευκαιρία. Αντί να απολογούμαστε, ας αγκαλιάσουμε τη μοναχικότητα ως μια κατάσταση που μπορεί να μας απελευθερώσει.
Το να πούμε «Είμαι ελεύθερος/η» δεν είναι απλώς μια δήλωση. Είναι μια πράξη αυτογνωσίας και αυτοσεβασμού. Και, ίσως, το πρώτο βήμα για να αλλάξουμε την κοινωνική αντίληψη για τη μοναξιά.