Επιθετικότητα και Bullying

   Τα τελευταία χρόνια, η αύξηση των επιθετικών συμπεριφορών στην παιδική ηλικία και η παράλληλη αύξηση των περιστατικών bullying αποτελούν σοβαρά κοινωνικά προβλήματα στην Ελλάδα. Η κατάσταση αυτή προκαλεί έντονη ανησυχία στους γονείς, τους εκπαιδευτικούς και τους ειδικούς στην ψυχική υγεία, καθώς οι επιπτώσεις είναι σημαντικές τόσο για τα θύματα όσο και για τους θύτες.

   Η επιθετικότητα στην παιδική ηλικία μπορεί να εκδηλωθεί με διάφορους τρόπους: σωματική βία, λεκτική επίθεση, συναισθηματική κακοποίηση ή και εκφοβισμό. Οι παράγοντες που συμβάλλουν στην εκδήλωση επιθετικής συμπεριφοράς είναι σύνθετοι και πολυδιάστατοι. Συνήθως αφορούν την οικογενειακή δυναμική, τα πρότυπα που προσφέρουν τα μέσα μαζικής ενημέρωσης, την επίδραση της τεχνολογίας, αλλά και την πίεση που ασκείται στα παιδιά μέσω του σχολικού περιβάλλοντος και της κοινωνίας.

   Ορισμένες έρευνες δείχνουν ότι τα παιδιά που μεγαλώνουν σε ένα περιβάλλον με έλλειψη συναισθηματικής στήριξης, διαπροσωπικής επικοινωνίας και σαφών ορίων τείνουν να αναπτύσσουν πιο επιθετική συμπεριφορά. Επιπλέον, η έκθεση σε βία μέσω τηλεοπτικών προγραμμάτων, βιντεοπαιχνιδιών και κοινωνικών δικτύων έχει αποδειχθεί ότι επηρεάζει αρνητικά την ψυχοσύνθεση των παιδιών, οδηγώντας τα σε πιο επιθετικές τάσεις.

   Η αύξηση των κρουσμάτων bullying στα σχολεία και τους χώρους κοινωνικής αλληλεπίδρασης στην Ελλάδα έχει γίνει πλέον μια παγιωμένη πραγματικότητα. Το bullying αποτελεί μία μάστιγα της σύγχρονης εποχής και αφορά την επαναλαμβανόμενη επιθετική συμπεριφορά που έχει σκοπό την επιβολή, την τρομοκράτηση ή την περιθωριοποίηση ενός ατόμου. Οι μορφές του ποικίλλουν, από τον λεκτικό και σωματικό εκφοβισμό μέχρι το ψηφιακό bullying (cyberbullying), το οποίο γίνεται όλο και πιο διαδεδομένο μέσω των κοινωνικών δικτύων.

   Σύμφωνα με έρευνες, σχεδόν ένας στους τρεις μαθητές στην Ελλάδα έχει βιώσει κάποιο είδος εκφοβισμού. Αυτό είναι ιδιαίτερα ανησυχητικό, καθώς οι συνέπειες του bullying είναι σοβαρές και μακροχρόνιες. Οι μαθητές που είναι θύματα εκφοβισμού παρουσιάζουν υψηλότερα ποσοστά άγχους, κατάθλιψης, χαμηλής αυτοεκτίμησης, ακόμα και αυτοκτονικών τάσεων. Από την άλλη πλευρά, οι θύτες συχνά παρουσιάζουν προβλήματα προσαρμογής, συμπεριφορικές διαταραχές, χαμηλές σχολικές επιδόσεις και αυξημένη πιθανότητα παραβατικής συμπεριφοράς στο μέλλον.

   Μερικές από τις αιτίες της αύξησης των περιστατικών bullying και της παιδικής-εφηβικής επιθετικότητας αποδίδονται σε:

1. Κοινωνικές και οικονομικές συνθήκες: Η παρατεταμένη οικονομική κρίση στην Ελλάδα έχει επηρεάσει τις οικογένειες, οδηγώντας σε αυξημένο άγχος και ανασφάλεια, που συχνά μεταφέρεται στα παιδιά. Αυτά τα παιδιά μπορεί να εκδηλώσουν την απογοήτευσή τους και την ανασφάλειά τους μέσα από επιθετική συμπεριφορά.
2. Έλλειψη συναισθηματικής υποστήριξης: Οι αυξανόμενες πιέσεις στις οικογένειες και το εκπαιδευτικό σύστημα, σε συνδυασμό με την απουσία διαπροσωπικών σχέσεων λόγω της ψηφιακής επικοινωνίας, έχουν περιορίσει την ουσιαστική επικοινωνία και στήριξη που χρειάζονται τα παιδιά για να διαχειριστούν τα συναισθήματά τους.
3. Εκπαιδευτική ανεπάρκεια: Αν και γίνονται προσπάθειες για την αντιμετώπιση του bullying μέσα από εκπαιδευτικά προγράμματα, τα σχολεία συχνά δεν διαθέτουν επαρκείς πόρους ή κατάλληλα καταρτισμένο προσωπικό για να αντιμετωπίσουν την επιθετική συμπεριφορά και να υποστηρίξουν τόσο τα θύματα, αλλά και τους θύτες.
4. Η επίδραση των μέσων και της τεχνολογίας: Τα παιδιά εκτίθενται από μικρή ηλικία σε περιεχόμενο που προάγει τη βία και την επιθετικότητα, είτε μέσω των μέσων κοινωνικής δικτύωσης είτε μέσω των ηλεκτρονικών παιχνιδιών. Το cyberbullying έχει προσθέσει μια νέα διάσταση στον εκφοβισμό, καθώς επιτρέπει την κακοποίηση σε συνεχή βάση, ακόμα και εκτός σχολικού περιβάλλοντος.

   Η αντιμετώπιση του bullying και της επιθετικότητας στην παιδική ηλικία απαιτεί μια ολιστική προσέγγιση. Κάποια από τα βασικά βήματα περιλαμβάνουν:

1. Στήριξη των οικογενειών: Η ενδυνάμωση των γονέων και η εκπαίδευσή τους στη διαχείριση των συναισθηματικών και συμπεριφορικών προβλημάτων των παιδιών τους μπορεί να παίξει κρίσιμο ρόλο στην πρόληψη της επιθετικής συμπεριφοράς.
2. Ενίσχυση του εκπαιδευτικού συστήματος: Τα σχολεία πρέπει να επενδύσουν περισσότερο σε προγράμματα πρόληψης και όχι μόνο παρέμβασης κατά του bullying, προσφέροντας παράλληλα ευκαιρίες για συναισθηματική εκπαίδευση και καλλιέργεια δεξιοτήτων ενσυναίσθησης.
3. Ανάπτυξη ψηφιακής παιδείας: Με την αύξηση του cyberbullying, είναι σημαντικό να εκπαιδεύονται τα παιδιά στη σωστή χρήση της τεχνολογίας και των μέσων κοινωνικής δικτύωσης, ώστε να μπορούν να προστατευτούν αλλά και να μην εμπλακούν σε επιθετικές συμπεριφορές online.
4. Παρεμβάσεις από ειδικούς: Οι ψυχολόγοι και οι κοινωνικοί λειτουργοί μπορούν να βοηθήσουν στην έγκαιρη ανίχνευση προβλημάτων συμπεριφοράς, προσφέροντας στήριξη τόσο στα θύματα όσο και στους θύτες και συμβουλευτική καθοδήγηση σε γονείς και εκπαιδευτικούς.

   Συνοψίζοντας, η επιθετική συμπεριφορά και το bullying είναι φαινόμενα που απαιτούν άμεση και συντονισμένη δράση από την κοινωνία, το σχολείο και την οικογένεια. Η καλλιέργεια ενσυναίσθησης, η ενίσχυση των κοινωνικοσυναισθηματικών δεξιοτήτων των παιδιών και η δημιουργία ενός υποστηρικτικού πλαισίου μπορεί να αποτελέσουν σημαντικά βήματα για την πρόληψη αυτών των φαινομένων και την προστασία των παιδιών από τις μακροχρόνιες αρνητικές συνέπειες.