Εφηβεία-Ταυτότητα-Αυτοεκτίμηση

Η εφηβεία αποτελεί σταθμό για την έναρξη ουσιαστικών αλλαγών στην αυτοεικόνα και στην αυτοεκτίμηση των ατόμων, καθώς και στη διαμόρφωση της ταυτότητάς. Αφορά μία περίοδο που σηματοδοτεί την μετάβαση από τη παιδική ηλικία προς την ενήλικη ζωή και χαρακτηρίζεται από έντονες σωματικές αλλαγές και την έναρξη της ήβης, μεταβάσεις στις οποίες καλούνται τα άτομα να τις αποδεχτούν και να προσαρμοστούν αποτελεσματικά. Στην ηλικία της εφηβείας ολοκληρώνεται η μορφή των γνωστικών και μεταγνωστικών δεξιοτήτων, διαμορφώνεται ο τρόπος σκέψης και οι ηθικές αξίες και παράλληλα, προκαλούνται σημαντικές αλλαγές στην ιδιοσυγκρασία και στην ψυχολογική εξέλιξη, ως αποτέλεσμα των αλληλεπιδράσεων των εσωτερικών και εξωτερικών πιέσεων των εφήβων, που πυροδοτούν συμπεριφορές που κυμαίνονται από την υπερβολική ευαισθησία μέχρι την υπερεκτίμηση των δυνατοτήτων τους.
Πιο συγκεκριμένα, με την είσοδο στην εφηβεία η αντίληψη του εαυτού γίνεται πολυπλοκότερη ενώ παράλληλα, εμφανίζεται και το φαινόμενο του εφηβικού εγωκεντρισμού. Η αυτοαντίληψη των ατόμων εφηβικής ηλικίας εξαρτάται τόσο από τις απόψεις των ίδιων των εφήβων για τον εαυτό τους, όσο κι από τις απόψεις που θεωρούν πως έχουν διαμορφώσει οι άλλοι γι αυτούς. Αυτός είναι και ένας από τους λόγους που οι έφηβοι αντιμετωπίζουν πολλές συναισθηματικές αστάθειες, καθώς θεωρούν πως οι προσδοκίες και οι αντιλήψεις που διαμορφώνουν οι άλλοι γι αυτούς δεν συμβαδίζουν πάντα με τις ικανότητές και την αξία τους, με αποτέλεσμα την διαμόρφωση μίας εύθραυστης αυτοεκτίμησης. Τέλος, σε συμπεριφορικό και κοινωνικό επίπεδο, η εφηβεία χαρακτηρίζεται από την ανάγκη χειραφέτησης και κοινωνικής αποδοχής.
Η ηλικία αυτή διακρίνεται επίσης, από την ανάπτυξη της κριτικής σκέψης, η οποία δίνει τη δυνατότητα στους εφήβους να καταλήγουν σε συμπεράσματα για τα προσωπικά τους χαρακτηριστικά, να τα συγκρίνουν με των άλλων και αν επιθυμούν να τα αλλάζουν. Έτσι, δημιουργούνται οι κατάλληλες προδιαγραφές, ώστε να διαμορφωθεί η ταυτότητα τους. Η απόκτηση της ταυτότητας στην εφηβεία οφείλεται στην ανάγκη των εφήβων να προσδιορίσουν τον εαυτό τους, να αναγνωρίζουν τη θέση τους στο κοινωνικό σύνολο και να περιγράψουν τις ποικίλες πλευρές του εαυτού τους.
Τέλος, η εφηβεία επιφέρει ουσιαστικές αλλαγές στην αυτό-εικόνα και την αυτοεκτίμηση των εφήβων. Η αυτοεκτίμηση προκύπτει από την αξιολόγηση της αξίας τους, αναφορικά με τον σωματικό, τον κοινωνικό-συναισθηματικό και τον ακαδημαϊκό εαυτό. Η αξιολόγηση αυτή απορρέει από τον συνδυασμό των αντιλήψεων και στάσεων του ατόμου για τον ίδιο του τον εαυτό και το σύνολο των εμπειριών και πληροφοριών που αποκτά από την αλληλεπίδραση στην οικογένεια, στο σχολείο και στις σχέσεις με τους συνομηλίκους. Επομένως, πολλές αντιλήψεις για τον εαυτό τους επηρεάζονται και διαμορφώνονται μέσα από τις σχέσεις που αναπτύσσουν με τους συνομήλικους και τους εκπαιδευτικούς, την κριτική που τους ασκείται, την επίδοσή τους στη μαθησιακή διαδικασία και τις προσδοκίες που δημιουργούνται γι αυτούς. Στην πλειονότητα των περιπτώσεων, το άγχος επίτευξης μίας υψηλής ακαδημαϊκής επίδοσης, η επιδίωξη ταύτισης με τα επικρατέστερα πρότυπα ομορφιάς και η ανάγκη του ανήκειν σε μία ομάδα αποτελούν τους κύριους παράγοντες επιβάρυνσης της ήδη εύθραυστης συναισθηματικής ιδιοσυγκρασίας των εφήβων, προκαλώντας εσωτερικές συγκρούσεις μεταξύ της αυτοαντίληψης τους, των αναμενόμενων ρόλων που αναλαμβάνουν, των αποφάσεων και επιλογών για την μελλοντική τους σταδιοδρομία και των κοινωνικών τους σχέσεων.