Σεξουαλική κακοποίηση Παιδιών

Πρόληψη & Αντιμετώπιση

Το φαινόμενο της παιδικής κακοποίησης και ιδίως της σεξουαλικής, σημειώνει εξαιρετικά υψηλά ποσοστά στις στατιστικές μετρήσεις σε παγκόσμιο επίπεδο, ενώ οι ειδικοί επισημαίνουν πως τα συγκεκριμένα ποσοστά αποτελούν την ορατή πλευρά ενός παγόβουνου, καθώς υπάρχει μία πληθώρα περιπτώσεων που παραμένει στο σκοτάδι. Σύμφωνα με τα πανελλαδικά στατιστικά στοιχεία για το έτος 2020, του Χαμόγελου του Παιδιού, οι αναφορές της παιδικής κακοποίησης ανέρχονται στις 1.123. Τα στοιχεία αυτά αποτελούν ένα μέρος μόνο των καταγεγραμμένων περιστατικών που κατέφυγαν στην αναζήτηση βοήθειας και στήριξης. Ωστόσο, ο πραγματικός αριθμός της παιδικής κακοποίησης παραμένει άγνωστος, καθώς μέχρι και σήμερα η σεξουαλική ειδικά, κακοποίηση των παιδιών αποτελεί θέμα ταμπού και συνήθως συγκαλύπτεται, με σκοπό κυρίως την αποφυγή του κοινωνικού στιγματισμού. Αν βέβαια αφιερώσουμε λίγο χρόνο αναλογιζόμενοι τις συνέπειες ενός τέτοιου γεγονότος στην μετέπειτα σωματική και ψυχική ανάπτυξη του παιδιού (κατάθλιψη, διαταραχές συμπεριφοράς και διαγωγής, διαταραχές πρόσληψης τροφής, αυτοκαταστροφικές και αυτοκτονικές τάσεις, κατάχρηση ουσιών κ.α.) (Sabella, 2016), θα αντιληφθούμε πως ‘ντροπή’ δεν είναι η αποκάλυψη του περιστατικού και η αναζήτηση βοήθειας από ειδικούς, αλλά η προσπάθεια διατήρησής του ως ένα καλά κρυμμένο μυστικό.

Η αντιμετώπιση της σεξουαλικής κακοποίησης των παιδιών χαρακτηρίζεται από τρία επίπεδα παρεμβάσεων. Στα πρώτα δύο επίπεδα σημαντικό μερίδιο ευθύνης αναλαμβάνουν οι ίδιοι οι γονείς, καθώς αποτελούν τους πιο κοντινούς και σημαντικούς ανθρώπους του παιδιού, που μπορούν να προωθήσουν την σεξουαλική διαπαιδαγώγηση του, να παρατηρήσουν τα συμπτώματα του ‘τραύματος’ που φέρει μία τέτοιου είδους κακοποίηση και να συμβάλλουν στην αποκάλυψη του περιστατικού της σεξουαλικής βίας.

Αναφορικά με την αποφυγή της σεξουαλικής κακοποίησης, οι γονείς οφείλουν να ενημερώνουν τα παιδιά τους, στα πλαίσια ανάπτυξης συμπεριφορών αυτοπροστασίας τους από τέτοιου είδους περιστατικά και να προάγουν έναν ανοιχτό διάλογο μαζί τους σχετικά με τα προσωπικά τους δικαιώματα του κάθε ατόμου, τις ηθικές αξίες και κανόνες (Rudolph, et al, 2018). Ανάλογα με την ηλικία του παιδιού, οι γονείς μπορούν να ανατρέξουν σε ένα πλήθος τεχνικών και δραστηριοτήτων που αφορούν την σεξουαλική διαπαιδαγώγηση, όπως η ανάγνωση σχετικών παραμυθιών, η παρακολούθηση αντίστοιχων κινουμένων σχεδίων, τα παιχνίδια ρόλων και ερωτοαπαντήσεων και οι κατευθυνόμενες συζητήσεις*. Έτσι, το παιδί κατανοεί και σέβεται τα σωματικά-σεξουαλικά δικαιώματα, τόσο του ίδιου, όσο και των άλλων, μαθαίνει να αναγνωρίζει μία πιθανή πρόθεση ανεπίτρεπτων αγγιγμάτων ή απειλή σωματικής επαφής, αναπτύσσει τρόπους απώθησης σεξουαλικών επιθέσεων και αποτελεσματικές συμπεριφορές άρνησης-άμυνας και ενθαρρύνεται στην άμεση αναφορά και αναζήτηση βοήθειας, από έμπιστους ενήλικες, σε περιπτώσεις που αντιλαμβάνεται πως διατρέχει κάποιον κίνδυνο.

Σχετικά με το δεύτερο επίπεδο, την αποκάλυψη μίας σεξουαλικής επίθεσης απαιτείται συστηματική παρατήρηση και συγκεκριμένη στάση από πλευράς γονέων. Στις περισσότερες περιπτώσεις τα παιδιά-θύματα σεξουαλικής κακοποίησης εμφανίζουν μία σειρά εμφανών ενδείξεων, για τις οποίες οι γονείς πρέπει να είναι υποψιασμένοι. Οι ενδείξεις αυτές ποικίλουν ανάλογα με το φύλο του παιδιού, την προσωπικότητά του, την ηλικία του, την συχνότητα της κακοποίησης και το οικογενειακό και κοινωνικό πλαίσιο του παιδιού, αλλά και του θύτη (Feldman, 2011). Μερικές από αυτές είναι ο έντονος φόβος και το υπερβολικό άγχος, οι απότομες διαταραχές στην διάθεση και στην συμπεριφορά, ο άστατος ύπνος, που συνοδεύεται από νυχτερινή διούρηση και τακτικούς εφιάλτες, η πτώση της σχολικής απόδοσης, σωματικές ενοχλήσεις, όπως πονοκέφαλοι, έλκος στομάχου και πόνοι στα γεννητικά όργανα, τάσεις φυγής ή απομόνωσης και διαταραχές στην πρόσληψη τροφής. Τα συμπτώματα αυτά προκύπτουν λόγω της αδυναμίας του ανήλικου παιδιού να διαχειριστεί και να επικοινωνήσει το δυσάρεστο αυτό γεγονός, καθώς και εξαιτίας των αισθημάτων ντροπής και ενοχής που το κατακλύζουν, με αποτέλεσμα την απόκρυψη της σεξουαλικής κακοποίησης και την ανάπτυξη συγκεκριμένης ψυχοπαθολογίας.

Στην προκειμένη περίπτωση, οι γονείς χρειάζεται να αναπτύξουν ένα θετικό κλίμα εμπιστοσύνης, απαλλαγμένο από επικριτικά σχόλια και αντιδράσεις και μία στάση απέναντι στο παιδί, που χαρακτηρίζεται από συμπόνια και κατανόηση, με σκοπό να εκμαιεύσουν σταδιακά και υπομονετικά την αλήθεια. Η θαρραλέα, ψύχραιμη και υποστηρικτική στάση των γονιών επηρεάζει ανάλογα και την στάση του παιδιού αναφορικά με την αποκάλυψη. Ακόμη, είναι συχνό γεγονός, πως δυσάρεστα περιστατικά που έχει υποστεί ένα άτομο, όπως η κακοποίηση, να απωθούνται από την μνήμη ή και να διαστρεβλώνονται, επομένως, χρειάζεται επιμονή και αναζήτηση συμβουλευτικής υποστήριξης από ειδικούς παιδοψυχολόγους και παιδιάτρους, με σκοπό την σωστή διαχείριση τέτοιων περιπτώσεων.

Το σημαντικότερο όμως όλων, για να καταστεί η αντιμετώπιση της σεξουαλικής κακοποίησης των παιδιών αποτελεσματική, είναι να απαλλαχθούμε από όλα εκείνα τα κοινωνικά στερεότυπα, που αντιμετωπίζουν το ανήλικο θύμα ως συνένοχο της σεξουαλικής επίθεσης, εξαιτίας της παρορμητικής συμπεριφοράς του ή της προκλητικής ενδυμασίας του. Μέχρι να ξεπεραστούν όμως αυτά τα κοινωνικά εμπόδια, γονείς το νου σας… η σεξουαλική κακοποίηση των παιδιών είναι ένα υπαρκτό γεγονός με επικίνδυνες επιπτώσεις σε όλα τα επίπεδα ανάπτυξής τους.

* Παραμύθια: «Η Ρίνα αποφασίζει να μιλήσει» «Για το σώμα μου αποφασίζω εγώ» «Το σώμα μου είναι δικό μου» Κινούμενα σχέδια: «Το μυστικό της Νίκης» «Η Κίκο και το χέρι»

Feldman, R. (2011). Εξελικτική ψυχολογία και δια βίου ανάπτυξη. Μετάφραση: Αντωνοπούλου Ζ., Κουλετσάνου Μ., Επιστημονική επιμέλεια: Μπεζεβέγκης Η. Αθήνα: Gutenberg.

Rudolph, J., Zimmer-Gembeck, M. J., Shanley, D. C., & Hawkins, R. (2018). Child sexual abuse prevention opportunities: Parenting, programs, and the reduction of risk. Child maltreatment, 23(1), 96-106.

Το χαμόγελο του παιδιού. Πανελλαδικά Στατιστικά Στοιχεία 2020 Αναφορές Κακοποίησης Παιδιών. Ανακτήθηκε από: https://www.hamogelo.gr/media/uploads_file/2021/02/03/p1etjp7orcmlj1mrp1g5pthe1jkbt.pdf

Sabella, D. (2016). CE: Mental health matters: Revisiting child sexual abuse and survivor issues. AJN The American Journal of Nursing, 116(3), 48-54.