Άγχος και Κρίσεις Πανικού στην παιδική και εφηβική ηλικία

Το άγχος αποτελεί ένα φυσιολογικό συναίσθημα, που απαντάται σε όλους τους ανθρώπους, ανεξαρτήτως ηλικίας, φύλου, θρησκείας, εθνικότητας κλπ. και εξυπηρετεί τους παράγοντες παραγωγικότητας και επίδοσης, καθώς και την επιβίωση μας. Το άγχος παύει να είναι φυσιολογικό και χαρακτηρίζεται ως δυσλειτουργικό, όταν η έντασή του είναι πολύ μεγάλη, εμφανίζεται υπερβολικά συχνά και πυροδοτεί αντιδράσεις δυσανάλογες με το ερέθισμα που το προκαλεί ή με παρόμοια ερεθίσματα (γενίκευση άγχους). Στην περίπτωση αυτή αναφερόμαστε σε Αγχώδεις Διαταραχές, οι οποίες μπορεί να συνοδεύονται και από επώδυνες Κρίσεις πανικού, με σημαντικές συνέπειες σε όλες τις εκφάνσεις της καθημερινότητας.

Τα παιδιά ή οι έφηβοι μπορεί να βιώνουν δυσλειτουργικό άγχος;

Φυσικά, τα παιδιά και οι έφηβοι βιώνουν αντίστοιχα με τους ενήλικες αυτή τη μορφή άγχους με ορισμένες διαφοροποιήσεις στα αίτια, τα συμπτώματα και τις συνέπειες. Πιο αναλυτικά, ορισμένοι παράγοντες κινδύνου για ανάπτυξη αγχώδους διαταραχής στην παιδική και εφηβική ηλικία είναι οι εξής:

•  Άγχος Αποχωρισμού: Αποτελεί την πιο συχνή μορφή άγχους κατά την βρεφική, νηπιακή και σχολική ηλικία και αφορά την αδυναμία αποχωρισμού από το άτομο προσκόλλησης και πηγάζει από τον φόβο εγκατάλειψης ή παραμέλησης.
• Σχολικά άγχος: Η είσοδος στην σχολική ηλικία σηματοδοτεί μία σειρά αλλαγών στην καθημερινότητα του παιδιού, στις οποίες καλείται υποχρεωτικά να προσαρμοστεί. Η προσαρμογή αυτή δεν είναι πάντα εύκολη και συχνά προκαλεί μεγάλο άγχος στα παιδιά. Στα πλαίσια του σχολείου συναντάμε επίσης, το άγχος μαθησιακής επίδοσης ή άγχος αποτυχίας, το άγχος αλληλεπίδρασης με αγνώστους ενήλικες και μαθητές, καθώς και το άγχος αποδοχής (γέννηση της αίσθησης του ‘ανήκειν’).
• Άγχος για αλλαγές καθημερινότητας: Ερχομός νέου μέλους στην οικογένεια, μετακόμιση, αλλαγή σχολείου ή τάξης, διαζύγιο, σωματικές αλλαγές κ.α.
• Μετατραυματικό στρες: Αφορά το βίωμα μίας επώδυνης εμπειρίας, κατά την οποία το παιδί-έφηβος/η εκτέθηκε σε σοβαρό για τη ζωή του κίνδυνο ή απειλήθηκε η σωματική και πνευματική του ακεραιότητα ή υπέστη κάποιας μορφής κακοποίηση (bullying, σωματική, λεκτική, σεξουαλική).
• Κοινωνικό άγχος: Συχνά εκφράζεται με κοινωνική συστολή, αμηχανία κατά την αλληλεπίδραση με άλλα άτομα, τάσεις απομόνωσης, δειλία έκθεσης σε πλήθος, ματαίωση και αδύναμους φιλικούς δεσμούς.

Ποια είναι τα συμπτώματα του δυσλειτουργικού άγχους στην παιδική και εφηβική ηλικία και πως αντιλαμβανόμαστε τις ενδείξεις; Ενδεικτικά η συμπτωματολογία αυτής της μορφής άγχους περιλαμβάνει:

• Ταχυκαρδία, τρέμουλο, εφίδρωση, πονοκεφάλους, στομαχικό έλκος,
• Ακούσιες νευρικές κινήσεις άκρων, ονυχοφαγία, διατροφικές διαταραχές,
• Δυσκολία στην συγκέντρωση και την προσοχή, αδυναμίες στην μνήμη,
• Φτωχές κοινωνικές αλληλεπιδράσεις, κοινωνική απομόνωση,
• Ευερεθιστότητα, αδικαιολόγητα ξεσπάσματα θυμού, απότομες εναλλαγές διάθεσης.
• Ανάπτυξη φοβιών, εφιάλτες, νυχτερινή ενούρηση, χαμηλή αυτοεκτίμηση.
• Παλινδρόμηση σε πρότερο αναπτυξιακό στάδιο (πιπίλισμα δαχτύλου, ακράτεια κ.α.)

Αν δεν αντιμετωπιστεί εγκαίρως το άγχος και δεν ανακουφιστούν τα συμπτώματα κατά την παιδική/εφηβική ηλικία οι συνέπειες θα είναι μεγάλες και μακροχρόνιες.
Πιο συγκεκριμένα:

• Διόγκωση συναισθηματικής έντασης.
• Εκδήλωση ψυχοπαθολογίας κατά την ενηλικίωση.
• Μειωμένες κοινωνικές δεξιότητες και σύναψη χαμηλής ποιότητας κοινωνικών σχέσεων.
• Κατάθλιψη, χρήση αλκοόλ και ουσιών.
• Κίνδυνος θυματοποίησης κατ’ εξακολούθηση.
• Ανάπτυξη προβληματικής ή/και παραβατικής συμπεριφοράς.

Αν υπάρχει η παραμικρή υποψία ή αν έχεις παρατηρήσει κάποιο από τα προαναφερθέντα συμπτώματα στο παιδί σου, είμαι στην διάθεσή σου για να το συζητήσουμε, να το αξιολογήσουμε και να το διαχειριστούμε άμεσα και αποτελεσματικά.